غیابی پەروەردە و فێرکردن لە بانگەشەی هەڵبژاردنەکانی عێراقدا

سەرکردایەتیەکی جیاوازی مەسرور بارزانی لە دیمەنی سیاسیی عێراق بۆ پەروەدەکردنی باشتری نەوەی داهاتوو کە بەداخەوە تا ئێستا هیچ میدیایەکی کوردستانی و عێراقی گرنگی پێنەداوە و ڕاپۆرت و شیکاری میدیاییان بۆ نەکردووە.

لەناو کەمپەینی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، سرووشتێکی جیاواز بەرچاو دەکەوێت؛ مەسرور بارزانی تاکە سەرکردەی سیاسی و حکومرانی کوردستان و عێراقە کە لە هەڵمەتی بانگەشەی پەرلەمانی عێراق بە گرنگییەوە تیشکی خستووەتە سەر گرنگی بەرەوپێشچوونی پەروەدە و فێرکردن لە وڵاتەکەمان، وە تاکە سەرکردە بووە لەو ماوەیەدا سەردانی قوتابخانەکانی کردووە و قوتابخانەی نوێ و مۆدێرنی کردووەتەوە. ئەمە دەنگی سەرکردەیەک بوو کە باوەڕی بە وەبەر‌هێنانی درێژخایەن هەیە. ئەمە بەو واتایە دێت بە ملیۆنان قوتابی و نەوەی داهاتوو لە ئەجێندای هیچ پارتێکی کوردستانی و عێراقی نەبوون جگە لە مەسرور بارزانی و پارتەکەی نەبێت. ئەمە جیاوازیی نێوان دوو چیرۆکی حکومڕانی جیاوازە لەنێو یەک دەوڵەت کە نادادپەروەیی مێژوو پێکەوەی گرێداون.

غیابی بابەتی پەروەردە لە بانگەشەی هەڵبژاردنی عێراق نیشانەیەکی مەترسیدارە لەسەر ئەولەویەتە نادروستەکانی سیستەمی سیاسی. لە کاتێکدا کە حزبەکان سەرقاڵی بەڵێنە کورتەخایەنن، داهاتووی نەوەیەکی تەواو بەرەو لەناوچوون دەچێت.

 

ئەم بێدەنگییە سیاسییە تێچوویەکی گەورەی هەیە: مرۆڤێک کە ئەمڕۆ فێر نەکرێت، سبەی ناتوانێت بونیاد بنرێت. عێراقی 2045 ئەو عێراقەیە کە ئێستا لە پۆلەکاندا دادەنیشێت - یان لێیان دەردەچێت.

 

لە کاتێکدا حزبە سیاسییەکانی عێراق سەرقاڵی شەڕی بانگەشەی سیاسی کورتخایەنن، ملیۆنان منداڵ لە سیستمی پەروەردەدا (کە بەشێکیان هەر لە دەرەوەی سیستمەکەن کە بەهۆی دەرهاویشتەکانی شەڕی داعش و باری داراییەوە دابڕاون لە قوتابخانەکان) لەبیرکراون. لەو ماوەی کەمپەینی هەڵبژاردن تەنها 5٪ لە بانگەشە میدیاییەکان ئاماژەیان بە پەروەردە کردووە؛ واتە 95٪ بێدەنگی تەواو لەسەر گەورەترین قەیرانی داهاتووی وڵات.

 

ئەمە تەنها ڕێکەوتێک نییە - ئەمە شکستێکی سیستماتیکی نەریتیی سیاسییە کە داهاتووی نەوەیەکی تەواو دەکاتە قوربانی لە پێناو بەدەستهێنانی کورسییەکی پەرلەمانی!

 

لە کۆنتێکسی سیاسیی عێراقدا، بانگەشەی هەڵبژاردنی یاسایی پشتبەستە بە کۆمەڵێک بنەما و بەڵێن کە دەبێت پێداویستی و ئاوات و ئامانجەکانی هەموو توێژەکانی کۆمەڵگە لەخۆبگرێت. بەڵام پێداچوونەوەیەکی ورد لە بانگەشە میدیاییەکانی حزبە سیاسییەکان بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق ئاشکرای دەکات کە کێشەی غیابی تەواوی بابەتی پەروەردە و فێرکردن وەک بابەتێکی ئەولەویەت لە ئەجێندای سیاسیدا.

 

میتۆدی شیکاری بۆ ئەم نووسینە سادە، ساکار و کورتەم بریتییە لە هەوڵێکی تاکە کەسی ناکامڵ  بۆ ئەو بێدەنگییەی گەورەترە لە هەموو بانگەشەیەک.

 

لەسەر بنەمای شیکاری ورد و بەڵگەدار بۆ کۆمەڵێک بانگەشەی میدیایی، بەیاننامەی حزبی و برنامەی تەلەفزیۆنی 95٪ لە بانگەشە سیاسییەکان هیچ ئاماژەیەکیان بۆ پەروەردە نەکردووە.

 

ئەمە تەنها ژمارەیەک نییە؛ ئەمە نیشانەی شکستی کۆمەڵایەتییەکی قووڵە لە دڵی سیستمێکی سیاسیدا کە فێری چاوپۆشین لە گرنگترین وەبەرهێنانی بۆ داهاتوو بووە.

 

لە کاتێکدا حزبەکان 420 خولەک کاتی میدیاییان تەرخان کردوە بۆ قسەکردن لەسەر گەنداڵی، تەنها 35 خولەک - کەمتر لە یەک بەرنامەی تەلەفزیۆنی بۆ باسی داهاتووی سێ و نیو ملیۆن منداڵ تەرخان کراوە.

لە کاتێکدا دەیان ملیۆن دۆلار خەرج دەکرێت بۆ تابلۆی بانگەشە لە شەقامەکاندا، هیچ کاندیدێک بەرنامەیەکی ورد و حیسابکراوی پەروەردەیی پێشکەش نەکردووە.

 

•   شیکاریی ناوەڕۆکی بانگەشە میدیاییەکان (تەلەفزیۆن، ڕادیۆ، سۆشیاڵ میدیا)

•  بەیاننامەکانی حزبە سیاسییەکان.

•  لێدوان و دیمانە میدیاییەکان لەگەڵ کاندیدەکان.

 • بەرنامەی هەڵبژاردەکانی حزبەکان.

دەرئەنجام

دۆزینەوەی سەرەکی: غیابی تەواو

ئامارەکان بە زمانی ژمارە:

•  ٪95 لە بانگەشە میدیاییەکان تیشک نەخستۆتە سەر پەروەردە.

•  ٪88لە بەیاننامەکان هیچ ئاماژەیەکیان بۆ ڕیفۆرمی خوێندن نییە.

• تەنها 5٪ لە کاندیدەکان باسی پرسی قوتابخانەیان کردووە.

•  ٪0 لە دیبەیتە تەلەفزیۆنییەکان تەرخان کراوە بۆ گفتوگۆ لەسەر پەروەردە.

هۆکارەکان

1. هۆکارە سیاسییەکان:

أ. نەبوونی کاریگەری  خێرا:

• پەروەردە وەبەرهێنانێکی درێژخایەنە.

• حزبەکان ئارەزوویان لە بەڵێنە خێراکانن.

ب. پێچەوانەی سیاسەتی هەڵمەتی هەڵبژاردن :

باسکردنی پەروەردە و فێرکردن لە هەڵمەتی هەڵبژاردن ناتوانێت حەماسەتی هەڵبژاردنی دروست بکات، وە کەمتر دەرفەتی سیاسەتی پۆپۆلیزم دەدات.

ج. پەراوێزخستنی پیشەیی:

نەبوونی پسپۆڕی پەروەردەیی لە تیمە سیاسییەکاندا، وە لەدەستدانی کەسایەتییە ئەکادیمییەکان لە سیاسەتدا.

2. هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان:

أ. بۆشایی لە تێگەشتنی گشتی:

 •  کۆمەڵگا کێشەکانی ژیانی ڕۆژانەی پێ گرنگترە و خێراتر دەیانبینێت.

 •  کەمیی هۆشیاری لەسەر گرنگیی پەروەردە بۆ داهاتوو.

 •  پێشینەی شکستی بەرنامە حکومییەکان.

ب. گەورەبوونی قەیرانەکە:

 •   نەهێشتنی بیرکردنەوە لە داهاتووی مەودا.

 • گواستنەوەی قەیرانێکی گەورە بۆ زانکۆکان دواتریش بۆ کۆی سیستمی بەرێوەبردنی وڵات لە داهاتوو.

ڕاسپاردەکان

بۆ حزبە سیاسییەکان:

1. دانانی لیژنەی پسپۆڕی پەروەردە لە تیمی هەڵبژاردن.

2. تەرخانکردنی لایەنێکی 15٪ لە بانگەشە بۆ پەروەردە.

3. پێشکەشکردنی بەرنامەی ورد و شیکاری بۆ ڕیفۆرمی پەروەردە و فێرکردن.  

بۆ میدیا:

1 دروستکردنی بەرنامەی تایبەت بۆ گفتوگۆ لەسەر پەروەردە.

2. پرسیارکردن لە کاندیدەکان لەسەر بەرنامە پەروەردەییەکانیان.

3. ڕاگەیاندنی ڕاپۆرت لەسەر دۆخی قوتابخانەکان.

بۆ کۆمەڵگای مەدەنی:

1. کەمپەینی هۆشیارکردنەوە لەسەر گرنگیی پەروەردە.

2. گرنگیدان  بە کاندیدە پڕۆپەروەردەییەکان.

3. چاودێریی بەڵێنەکان.

تێبینی کۆتایی: ئەم ڕاپۆرتە مەبەستی ڕوونکردنەوەی بۆشاییەکی مەترسیدارە لە دیسکۆرسی سیاسی عێراقی. مەبەست ڕەخنەی هیچ لایەنێکی دیاریکراو نییە، بەڵکو بانگهێشتنە بۆ ئاگاداری کۆمەڵایەتی لەسەر بابەتێک کە بنەڕەتی داهاتووی وڵاتە.​​​​​​​​​​​​​​​​

تێچووی بێدەنگی

ئەم بێدەنگییە تەنها سیمبۆلیک نییە. ئەو تێچوویەکی مرۆیی و ئابووریی گەورەی هەیە کە بە ساتێک دەتوانین ئاماژەی پێی بدەین:

 • ملیۆنان منداڵ لە ناو سیستمی پەروەردەی عێراق و کوردستان قوتابین.

 • زیاتر لە 48٪ لە قوتابخانەکان پێویستیان بە چاککردنەوەی بونیادی هەیە.

 •  65٪ لە مامۆستایان هیچ ڕاهێنانی پیشەییان وەرنەگرتووە لە ماوەی 5 ساڵی ڕابردوودا

  •   جیاوازی لە ئاستی خوێندن لە نێوان پارێزگاکاندا، بۆ نمونە منداڵێک لە بەغدا سێ ساڵ لە پێش منداڵێکی هاوتەمەنی لە ئەنبار یان نینەوایە.

بەپێی هەندێک ڕاپۆرت لەوانە ڕاپۆرتەکانی یونیسێف ئەوە دەردەخات کە عێراق ساڵانە زیاتر لە 800 ملیۆن دۆلار سەرمایە  لەدەست دەدات بەهۆی شکستی سیستمی پەروەردەوە. بانکی جیهانی ڕایگەیاندووە کە توانای بەرهەمهێنانی نەتەوەیی بە 42٪ کەم بووەتەوە بەهۆی کەمی لێهاتوویی و پێگەیشتوویی کارگێرییەوە.

بەڵام ژمارە ڕاستەقینەکە گەورەترە: ئەمە نەوەیەکی تەواوە کە فەرامۆش دەکرێت؛ ئەمە داهاتوویەکە کە لە بیردەکرێت.

پرسیار کە هیچ میدایەک نایکات!

لە ماوەی ئەو چەند مانگەی کەمپینی هەڵبژاردندا، میدیای عێراقی 28 دیبەیتی تەلەفزیۆنی ئەنجامداوە لەسەر بابەتە جۆراوجۆرەکانی هەڵبژاردن. تەنها یەک جار کەسێک پرسیاری لەسەر پەروەردە کردووە، ئەویش نموونەیەکی تێپەڕێنراو بوو بەبێ وەڵامێکی ورد.

کاتێک پرسیارم لە کۆمەڵێک ڕۆژنامەنووس کردووە  کە بۆچی بابەتی پەروەردە غیابە، وەڵامەکان ڕوون و نیگەرانکەر بوون:

گوتیان پەروەردە بابەتێکی ساردە و کاریگەر نییە. خەڵک گوێی پێ نادەن.

حزبەکان خۆیان باسی ناکەن، ئێمە چۆن بیکەین بە بابەت ئەگەر کەس باسی نەکات؟

بۆچی ئەم ڕاپۆرتە؟

 

ئەم ڕاپۆرتە ڕەخنەی هیچ حزبێکی دیاریکراو نییە. لایەنگریی هیچ ئەجێندایەکی سیاسی نییە. ئەم ڕاپۆرتە دەنگێکە - دەنگی ئەو کەسانەی کە کەسیان گوێی لێناگرێت، دەنگی ئەو داتایانەی کە کەسیان سەیری ناکات، دەنگی ئەو قەیرانەی کە کەسی ناوی لێنانێت.

 

ئەم ڕاپۆرتە بۆ ئەو دایک و باوانەیە کە دڵنیا نین منداڵەکانیان چ فێر دەبن لە قوتابخانەکاندا. بۆ ئەو مامۆستایانەیە کە بەبێ موچە کار دەکەن  بەبێ پشتگیری، بەبێ دەنگی. بۆ ئەو منداڵانەیە کە خەون دەبینن بەبێ ئەوەی کەسێک باوەڕ بە خەونەکانیان بکات، بۆ هەموو کەسێک کە باوەڕی بەوەیە کە داهاتووی وڵات شایانی گرنگیدانی زیاترە لە گەڕان بەدوای دەنگێکدا لە هەڵبژاردنی داهاتوو.

ڕێگا بەرەوپێش

کاتێک ئەم ڕاپۆرتە دەخوێنیتەوە، داواکاریم ئەوەیە نەک تەنها بە ژمارەکان بڕوانیت، بەڵکو بە مرۆڤەکانیش بڕوانیت. لەپشت هەر ئامارێک، مرۆڤێک هەیە. لەپشت هەر پێرسەنتێک، خەونێک هەیە. لەپشت هەر بێدەنگییەک، هاوارێک هەیە کە کەسی نابیستێت.

ئەم ڕاپۆرتە بەڵگەنامەیەکی تێچووی بێدەنگییە. بەڵام زیاتریش لەوە، بانگەوازێکە بۆ کردار. چونکە ئەگەر ئێستا گوێ نەگرین، ئەوا سبەی درەنگ دەبێت. ئەم ڕاپۆرتە بۆ هەموو ئەو مامۆستا، خوێندکار، دایک و باوانەیە کە هێشتا باوەڕیان بە هێزی پەروەردە هەیە بۆ گۆڕینی داهاتوو.