تێگەیشتن لە مانای فەلسەفەی سیاسەت لە هەرێمی کوردستاندا

فەلسەفە و سیاسەت پەیوەندییەکی نزیکییان هەیە. لەم خاڵەدا فەلسەفە داوای لێکۆڵینەوە، مەعریفە و بەها ڕاستەقینە جەوهەرییەکان دەکات و ئەم لێکۆڵینەوانە دیاری دەکات کە کۆمەڵگە چۆن دەبێت، چۆن هێز دابەش دەکرێت و چالاکییە مرۆڤایەتییەکان لە ڕێگەی دادپەروەری و ڕەوشتەوە لە کۆمەڵگەدا چۆن ڕێنوێنی دەکرێن و ڕێک دەخرێن؟

فەلسەفەی سیاسی بوارێکی فەلسەفەیە کە باس لە بابەتگەلێکی تایبەت دەکات وەک تیۆرییەکانی حوکمڕانی، ماف، دادپەروەری و سروشتی پابەندبوونی سیاسی. جگە لەوەش هەندێک لە خاڵە سەرەکییەکان کاریگەری دروست دەکەن لە نێوان سیاسەت و فەلسەفەدا وەک تیۆرییەکانی دادپەروەری.

فەیلەسووفانی وەک ئەفلاتوون، ئەرستۆ، جۆن ڕاولز و ئامارتیا سێن چەمکی دادپەروەرییان لە کۆمەڵگەدا بەرزکردووەتەوە. بەڵام چەمکی دادپەروەری لەلایەن جۆن ڕاولزەوە وەک دادپەروەری ناسێنرا و ئەویش پەردەی نەزانی وەک ئەزموونێکی فیکری دەزانی بۆ پێناسەکردنی بنەماکانی دادپەروەری کە دەبێت دادپەروەرانە بێت بەرامبەر هەموو کۆمەڵگە.

بەداخەوە تا ئەم ساتە هەندێک کەس لە عێراق و بەتایبەت لە هەرێمی کوردستان حوکمڕانی حیزبە گەورەکانی دەکەن کە هیچ تێڕوانینێکیان بۆ فەلسەفەی سیاسەت نییە و لەڕێگەی هەڵوێستی خراپی خۆیانەوە بەرامبەر بە جەماوەرەکەیان ئەوە دەردەبڕن. بۆیە لە ڕوانگەی منەوە سیاسەت هونەر و زانستە. نەک هاوارکردن و وتنی قسەی ناشرین لەبەردەم خەڵکدا بەبێ بیرکردنەوە و ڕێزگرتن لە بەها و نەریتی کۆمەڵگەی کوردی.

ئەم قۆناغی گواستنەوەیە بۆ میللەت و نیشتمانەکەمان زۆر هەستیاره و دەبێت هەموو لایەنەکان ناکۆکییەکانیان دووربخەنەوە و بەدوای خۆشگوزەرانی و ئایندەیەکی گەشدا بگەڕێن بۆ نەوەی داهاتوو. ئەمڕۆ سەردەمی تەکنەلۆژیا و زمانه، له ئاکامدا پێویسته تێبگەین ئێستا ساڵی 1994 نییە، بەڵکو ساڵی 2024ە، دەبێت بیرکردنەوەمان بەشێوەیەکی بەرچاو بگۆڕدرێت.

زانراوە کە عێراق لەم ساتەدا بەهۆی میلیشیا خراپەکارەکانەوە ڕووبەڕووی قۆناغێکی قورس بووەتەوە و پێویستە ئاگاداری ئەم خاڵە بین، چونکە ئەمە قۆناغێکی گرنگە بۆ میللەتی کورد بۆ باشترکردنی بیروباوەڕی خۆیان بەرامبەر بە کەیسەکەیان و چاککردنەوەی ئەو هەڵانەی پێشتر ڕوویان داوە و سەرنج بخەنە سەر ئەوەی کە مرۆڤەکان چۆن چێژ لە ڕۆژە خراپ و تاریکەکانی ژیانیان وەردەگرن و لەبیریان دەچێتەوە.

زۆر پێویستە گرنگی بە بوارەکانی کشتوکاڵ و پیشەسازی و هاندانی گەنجان بدرێت و دەرگا داخراوەکان بۆ داهێنان بکرێنەوە، کاتی ئەوە هاتووە کار لەسەر شتە مەحاڵەکان بکرێت.

فەلسەفە تەنها خوێندنەوەی کتێبی سنووردار نییە کە خزمەت بە کەسانێک دەکات کە حوکممان دەکەن و دەسەڵات و ویستەکانمان سنووردار دەکەن، بەڵکو پەیوەندی بە هاوبەشکردنی بیرۆکەکانەوە هەیە کە چۆن میللەتەکەمان بەهێزتر بکەین و کاریگەری زیاتر و داهێنەرانەتر بێت، بتوانێت ڕکابەری گەلانی دیکە بکات. ئێمە لە سەدەی ڕابردووەوە تا ئەم ساتەوەختە خەباتمان کردووە و قوربانیمان داوە، سەرکردەیەکی گەورەمان هەیە کە سەرکردایەتیمان دەکات ئەویش سەرۆک مەسعوود بارزانییە کە ڕەمزی نەتەوەی کوردە.

فەلسەفەی سیاسی بیرکردنەوەت ئازاد دەکات و ئاسۆکانت فراوانتر دەکات لە ڕێگەی کاری هەرەوەزییەوە، مرۆڤە گونجاوەکان دەخاتە شوێنی گونجاو بەبێ ئەوەی ڕەچاوی خزمایەتی بکرێت. ئێستا کاتی گۆڕانە لە خراپەوە بۆ چاکە لەپێناو نەوەی داهاتوودا.