لابردنی سفرەکان لەسەر دراو: چارەسەرێکی ڕیشەیی یان کات کوشتنێکی ژمێرەیی؟

بڕیاری لابردنی سفرەکان لەسەر دراوی نەتەوەیی، کە بە گۆڕینی یەکەی دراویش ناسراوە، یەکێکە لەو هەنگاوە دارایی و ئابوورییە ستراتیژییانەی کە زۆرێک لە حکومەتەکان، بەتایبەت لە قۆناغی ناسەقامگیری و هەڵئاوسانی توونددا، گرتوویانەتەبەر. ئەمە تەنها گۆڕانکارییەکی ژمێرەیی سادە نییە، بەڵکو بڕیارێکی قووڵە کە دەتوانێت کاریگەرییەکی بەرفراوانی لەسەر تەواوی سیستەمی ئابووری و دارایی وڵاتەکە دابنێت، چ لەسەر ئاستی مامەڵەی ڕۆژانەی هاووڵاتیان، چ لەسەر ئاستی سیاسەتی پولی و بانکی ناوەندی.

پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە: ئایا ئەم هەنگاوە دەروازەیەکە بۆ سەقامگیری ڕاستەقینە، یان تەنها گۆڕانکارییەکی ڕووکەشە لە ژمارەکاندا کە پێویستی بە پشتگیریی ستراتیژییەکی ئابووری قووڵتر هەیە؟

کاریگەرییە ئەرێنییەکان:

یەکێک لە گرنگترین لایەنە ئەرێنییەکانی گۆڕینی یەکەی دراو، ئاسانکردنی مامەڵە و کارگێڕیی داراییە. کاتێک دراوێک سفرێکی زۆری لەسەرە، مامەڵەکانی کڕین و فرۆشتن و هەژمارکردن قورس دەبێت و ژمارەکان زۆر گەورە دەبن و دەستکاریکردنیان کاتێکی زۆری پێویستە. لابردنی سفرەکان، ژمارەکان بچووک دەکاتەوە و وردبینی و خێرایی لە مامەڵە بانکی و بازرگانی و ژمێریارییەکاندا زیاد دەکات، هەروەها ئەگەری هەڵەی ژمێریاری کەمدەکاتەوە. ئەمە ئاسانکارییەکی بەرچاوە بۆ بازرگانان، دامەزراوە داراییەکان و تەنانەت تاکەکانیش لە بەڕێوەبردنی پارە و قازانج و قەرزەکانیاندا.

لە ڕووی داراییەوە، گۆڕینەوەی دراوی ناوخۆیی بۆ دراوە بیانییەکان، یان بەپێچەوانەوە، کاتێک سفرەکان کەم دەکرێنەوە، سادەتر دەبێت و ئەمەش دەکرێت هاندەر بێت بۆ پەرەپێدانی چالاکییە بازرگانییە نێودەوڵەتییەکان. سفرە زۆرەکان زۆرجار نیشانەی دابەزینی توندی بەهای دراون و هەستێکی بێمتمانەیی لەناو خەڵکدا دروست دەکات سەبارەت بە داهاتووی ئابووری وڵات. بەڵام لابردنی سفرەکان، دەتوانێت هەستێکی نوێبوونەوە و بەهێزبوونەوە بۆ دراوەکە بگەڕێنێتەوە و وێنەیەکی ئەرێنیتر لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش نیشان بدات، ئەمەش متمانەی گشتیی بە دراوەکە زیاد دەکات. هاووڵاتیان هەست دەکەن دراوەکەیان "کەمتر سفرە" و "شایستەترە"، هەرچەندە لە ڕاستیدا هێزی کڕینەکەی هەر وەک خۆیەتی. ئەم کاریگەرییە دەروونییە دەتوانێت ببێتە هۆی کەمکردنەوەی چاوەڕوانییەکانی هەڵئاوسان و هاندانی خەڵک بۆ زیاتر متمانەکردن بە دراوەکەیان لە مامەڵە و پاشەکەوتەکانیاندا، کە ئەمانەش دەکرێت بەشێک بن لە هێنانەوەی سەقامگیری بۆ بازاڕ.

کاریگەرییە نەرێنییەکان:

سەرەڕای ئەم سوودانە، لابردنی سفرەکان بێ کێشە نییە و ڕووبەڕووی کۆمەڵێک ئاستەنگ دەبێتەوە. یەکێک لە کێشە سەرەکییەکان تێچووی جێبەجێکردن و سەرلێشێواوی سەرەتاییە. گۆڕینی هەموو سیستەمە بانکی و ژمێریارییەکان، و نوێکردنەوەی هەموو ئامێرەکانی وەک ئامێری وەرگرتنی پارە (ATM) و خاڵی فرۆشتن (POS)، لەگەڵ ڕاهێنانی کارمەندان و هەڵمەتێکی هۆشیارکردنەوەی فراوان بۆ هاووڵاتیان، تێچوویەکی زۆری ماددی و کات و هێزی کاری دەوێت. لە ماوەی گواستنەوەدا، خەڵک، بازرگانەکان، و تەنانەت فەرمانبەرانی حکومەتیش لەوانەیە تووشی سەرلێشێواوی ببن لە گۆڕینەوە و هەژمارکردنی دراوە نوێیەکەدا، کە ئەمەش دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر چالاکییە ئابوورییەکان هەبێت و هەندێک مامەڵە دوابخات یان بوەستێنێت.

هەروەها، مەترسییەکی دیکە کاریگەریی ئەم هەنگاوەیە لەسەر هەڵئاوسان. لەوانەیە هەندێک بازرگان، بەبێ چاودێرییەکی توند، نرخی کاڵا و خزمەتگوزارییەکانیان بەشێوەیەکی ناڕەوا بۆ سەرەوە گۆش بکەن (واتە زیادی بکەن) بۆ ئەوەی لەگەڵ دراوە نوێیەکەدا بگونجێت. گرنگتر لەوانەش، ئەگەر حکومەت کێشە بنەڕەتییەکانی ئابووری وەک قەرزی زۆر، کورتهێنانی بودجە، یان خەرجکردنی زیاد لە پێویست چارەسەر نەکات، ئەوا لابردنی سفرەکان تەنها چارەسەرێکی کاتی دەبێت و هەڵئاوسان دووبارە سەرهەڵدەداتەوە، چونکە هۆکارە ڕاستەقینەکانی دابەزینی بەهای دراو لە جێی خۆیان دەمێننەوە. لێرەدا پرسیاری سەرەکی سەبارەت بە سەقامگیری دروست دەبێت: ئایا لابردنی سفرەکان بەبێ چارەسەری بنەڕەتی، تەنها گۆڕینی

 ژمارەکان نییە بەبێ گۆڕینی ڕاستیی؟

لابردنی سفرەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەهای ناوخۆیی دراوەکە ناگۆڕێت. واتە، ئەگەر حکومەت بڕیار بدات 1000 یەکەی کۆن بکاتە 1 یەکەی نوێ (واتە سێ سفر لادا)، ئەوا ئەو بڕەی پێشتر 1000 یەکە بوو، ئێستا دەبێتە 1 یەکەی نوێ. هێزی کڕین چەندێک کاڵا و خزمەتگوزاری دەکڕێت هەمان شتە. بەڵام کاریگەرییە ناڕاستەوخۆکان لەسەر نرخی ئاڵوگۆڕ لەگەڵ دراوە بیانییەکان زۆرن. لە ماوەی کورتدا، لەوانەیە نرخی ئاڵوگۆڕ لە بازاڕە جیهانییەکاندا گۆڕانکاری بەسەردا بێت؛ هەندێک وەبەرهێنەر بە چاوێکی گومانەوە سەیری ئەم هەنگاوە بکەن، بەو پێیەی تەنها گۆڕانکارییەکی ڕووکەشە و لەوانەیە سەرمایەکانیان بگوازنەوە، یان بەپێچەوانەوە، وەبەرهێنەرانی دیکە وەک نیشانەیەک بۆ چاکسازی و سەقامگیری ئابووری سەیر بکەن و متمانەیان زیاد بێت و وەبەرهێنان زیاد بکەن. ئەمەش زۆر پەیوەستە بە ستراتیژییە گشتییەکەی حکومەت و جۆری ئەو پەیامەی دەیگەیەنێت.

لەم بارەیەوە، ئەزموونی وڵاتان وەک تورکیا لە ساڵی 2005 نموونەیەکی گونجاوە. بەهۆی هەڵئاوسانێکی زۆر لە ساڵانی پێشوودا، لیرەی تورکی گەیشتبووە سفرێکی زۆرەوە. حکومەتەکەیان بڕیاری دا سفرەکان لەسەر دراوەکەی لابدات. ئەم بڕیارە بە ئامانجی ئاسانکردنی مامەڵە، بەرزکردنەوەی متمانە بە دراوەکە، و نیشاندانی پابەندبوونی حکومەت بە سیاسەتی ئابووری سەقامگیر درا. لە ڕووی لۆجیستییەوە، بۆ ئەو کات ئەم هەنگاوە سەرکەوتوو بوو و متمانە بە دراوەکە بەرز بووەوە و مامەڵەکان ئاسانتر بوون. چونکە تورکیا بۆ ماوەیەک سەقامگیرییەکی ئابووری باشی بەخۆیەوە بینی و بەهای لیرەی نوێ بەرامبەر دۆلار بەرز بووەوە، کە ئەمەش بەشێکی زۆری دەگەڕایەوە بۆ سیاسەتە گشتییەکانی حکومەت نەک تەنها لابردنی سفرەکان.
بەڵام سەبارەت بە کاریگەریی درێژخایەنی ئەم هەنگاوە لە تورکیا، خوێنەر دەبێت خۆی بڕیار بدات ئایا سەرکەوتوو بوو یان نا.


لە کۆتاییدا، لابردنی سفرەکان دەتوانێت ئامرازێکی کاریگەر بێت بۆ نوێکردنەوەی سیمای دراو و ئاسانکاریی دارایی. بەڵام سەرکەوتنەکەی وەک هەنگاوێک بەرەو سەقامگیری ڕاستەقینە، بەندە بەوەی کە ئایا ئەم هەنگاوە بەشێکە لە پڕۆگرامێکی گشتگیری چاکسازی ئابووری و دارایی کە کێشە بنەڕەتییەکانی هەڵئاوسان و ناسەقامگیری ئابووری چارەسەر دەکات یان نا؟.

ئەگەر کێشە بنەڕەتییەکان هەر مابن، ئەوا لەوانەیە تەنها گۆڕانکارییەکی کاتی بێت و کێشەکان دووبارە سەرهەڵبدەنەوە و بەهای دراوەکەش دووبارە ڕووبەڕووی دابەزین ببێتەوە. بە واتایەکی تر، لابردنی سفرەکان دەبێت نیشانەیەک بێت بۆ دەستپێکی قۆناغێکی نوێی ئابووری کە لەسەر بنەمای بەهێزکردنی ژێرخانی ئابووری و سیاسەتی پولی دروست دامەزراوە، نەک تەنها گۆڕانکارییەک لەسەر کاغەز.

پێویستە حکومەت لەگەڵ ئەم هەنگاوەدا چەندین چاکسازیی دیکەش ئەنجام بدات بۆ ئەوەی ئەم بڕیارە کاریگەرییەکی درێژخایەنی ئەرێنی هەبێت.