نەوەی سەڵاحەدین دەگەڕێتەوە

مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بە سەردانێكی فەرمی 20ـی دیسەمبەری 2025 گەیشتە قاهیرە. 

لە فڕۆكەخانەدا هەرییەك لە وەزیری كولتووری میسر و ژمارەیەك لە بەرپرسانی باڵای وڵاتەكە پێشوازیان لێی كرد. ڕۆژی دواتر عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆك كۆماری میسر، بە گەرمی پێشوازی لە مێوانە كوردەكەی كرد. 

هەندێك لە میدیا میسرییەكان دەیانگووت: "له كوردستانەوە هاتوون، نەوەی سەلاحەدینی ئەیوبین." 

 

ناو و ناوبانگی سەڵاحەدینی ئەیوبی ناوێكە لە مێژووی میسرییەكاندا درەوشاوەیە و ئەوان دەڵێن: ئەو پاشایەكی ناوداری كوردە  كە لە سەدەی دوازدەیەمدا فەرمانڕەوایەتی میسری كرد و دەسەڵاتێكی بەهێزی لە سەرتاسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروست كرد. قەڵای سەلاحەدینی ئەیووبی، هێشتاش یەكێكە لە سەرنجڕاكێشترین شوێنە مێژووییەكانی قاهیرە و سیمایەكی دانەبڕاوە لە مێژووی ئەم شارە دێرینە.

 

سەردانی مەسرور بارزانی. بۆ ئەم قەڵایە مانایەكی سمبوولی قووڵی هەبوو. زیاتر لە هەشت سەدە پاش سەڵاحەدین، سەرۆكێكی كورد دیسان هاتە میسر، بەڵام ئەمجارە نەك بە شمشێرەوە، بەڵكو بە دیپلۆماسییەتەوە. ئەم گەڕانەوەیە بە شێوەیەكی سمبولیك پێمان دەڵێت كە كورد و میسر هەمیشە پەیوەندییان بە یەكەوە هەبووە پەیوەندییەك كە جارێك بە شمشێری سەڵاحەدین نووسراوەتەوە، و ئێستاش بە مەرەكەب و وتووێژی دیپلۆماسی مەسرور بارزانی دەنووسرێت.

 

گرنگی سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ میسر

ئەم سەردانە لە قووڵاییدا نیشانەی گۆڕانێكی بنەڕەتییە لە ستراتیژییەتی سیاسەتی دەرەوەی هەرێمی كوردستان، گۆڕانێك كە دواڕۆژی پڕۆژەی دەوڵەتسازیی كوردی و شوێنی ئەم پرۆژەیە لە سیستەمی پێكهاتەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دیاری دەكات.

 

لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردوودا، بەتایبەتی لە دەستپێكی حكوومەتی كابینەی نۆیەمی مەسرور بارزانی لە 2019ەوە، گۆڕانێكی بەرچاو لە فۆڕمی سیاسەتی دەرەوەی هەرێم هاتووەتە ئاراوە. ئەم گۆڕانە لەدەوری چەند تەوەرێك دەخولێتەوە:

 

یەكەم، فراوانبوونی دیبلۆماسییەت لە ئاستی نێودەوڵەتی، لەجێی  پشتبەستن بە سێ كوچكەی بەغدا-ئەنقەرە-تاران، هەرێم هەوڵی داوە پەیوەندی لەگەڵ بازنەیەكی فراوانتری دەوڵەتان دروست بكات. سەردانەكانی ساڵانی ڕابردوو بۆ ئەمریكا، وڵاتانی خۆرهەڵاتی ئەوروپا، و وڵاتانی عەرەبی، و ئێستاش میسر، نیشاندەری ئەم هەوڵەیە.

دووەم، گرنگیدان بە دیبلۆماسییەتی ئابووری: مەسرور بارزانی تێگەیشتووە كە پەیوەندییە سیاسییەكان تەنها لەڕێگەی بەهێزكردنی بەستێنە ئابووریەكانەوە پتەو دەبن. لێرەدا سەردانەكەی بۆ میسر وەك نموونەیەكی ڕوون دەردەكەوێت: كە بازرگانی نێوان هەردوولا  كە بە نزیكەی 150 ملیۆن دۆلارە دەقەبڵێندرێت، و ئامانجی گەیاندنیەتی بە 1.1ملیارد دۆلار.

 

پێگەی میسر له ناوچەكەدا

میسر لە دوای شۆڕشی 2011 و گەڕانەوەی سوپا بۆ دەسەڵات لە 2013، هەوڵێكی بەردەوامی داوە بۆ گەڕانەوە بۆ ڕۆڵی "ڕێبەریكردنی وڵاتانی عەرەبی" كە لە سەردەمی عەبدولناسر و سادات هەیبوو، بەڵام ئەم هەوڵە لەگەڵ چەندین ئاڵنگاری ڕووبەڕووە: لەلایەكەوە قەیرانی ئابووریی قووڵ، لەلایەكی دیكەوە ململانێی ناوچەیی. لەم دۆخەدا، میسر پێویستی بە هاوبەشی سیاسی و ئابووری هەیە كە دوو تایبەتمەندی سەرەكییان هەبێت: یەكەم، سەقامگیری سیاسی بۆ ئەوەی میسر نەخوولێتەوە لە ناو قەیرانە هەرێمییە نوێیەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. 

 

دووەم، دەرفەتی ئابووری بۆ كەمكردنەوەی فشاری ئابووریی ناوخۆیی. هەر بۆیە هەرێمی كوردستان لەم دوو ڕووەوە دەرفەتێكی گونجاوە بۆ قاهیرە.

 

گرنگی هەرێمی كوردستان بۆ میسر

لە ڕووی ئاسایشییەوە، میسر  وەك لایەنێكی سەقامگیر لە عێراقێكی ناسەقامگیر لە هەرێمی كوردستان دەڕوانێت. لە كاتێكدا بەغدا هێشتا لەژێر كاریگەریی هێزە شیعییە چەكدارەكان و ئێرانە، هەرێم وەك بلۆكێكی سوننی-كوردی دەردەكەوێت كە دەتوانێت هاوسەنگی بۆ میسر دروست بكات لە عێراق. هەروەها، ئەزموونی هەرێم لە شەڕی دژی داعش و  دەرفەتێك بۆ هاوكاری ئەمنی دەخاتەڕوو.

 

هەروەها لە ڕووی ئابوورییەوە، هەرێمی كوردستان بازاڕێكی نزیكەی شەش ملیۆن كەس و دەروازەیەكە بۆ بازاڕی گەورەتری عێراق (43 ملیۆن كەس). كۆمپانیاكانی میسر، بەتایبەتی لە بوارەكانی بیناسازی، وزە، و ژێرخان، دەتوانن لێرە بەرهەمەكانیان بفرۆشن و وەبەرهێنان بكەن. ئامارەكان پێمان دەڵێن كە ئێستا 23 كۆمپانیای میسری لە هەرێم كاردەكەن بە سەرمایەیەك كە كۆی گشتی  15 ملیۆن دۆلارە، بەڵام ئەمە ژمارەیەكی زۆر كەمە بەراورد لەگەڵ توانای هەردوو لایەن.

 

هەروەها لە ڕووی جیۆپۆلیتیكەوە، میسر هەوڵدەدات ڕۆڵی ناوبژیوان ببینێت لە نێوان ناوچە جیاوازەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. پەیوەندی لەگەڵ هەرێمی كوردستان ڕێگە بە میسر دەدات كە بێتە لایەنێك لە دیالۆگەكانی نێوان بەغدا و هەولێر، هەروەها لە پرسەكانی نێوان كورد و تورك. ئەمەش میسر دەكاتە شوێنێكی ستراتیژی لە سیاسەتی ناوچەیی.

 

هەرێمی كوردستان چی لە میسر دەست دەكەوێت؟

 

لە ڕووی سیاسییەوە؛ میسر یەكێكە لە دەوڵەتە گەورەكانی جیهانی عەرەبی و دەوڵەتێكی كاریگەرە لە یەكێتی عەرەبدا.  دەستەبەركردنی پەیوەندییەكی بەرز لەگەڵ قاهیرە، دەتوانێت پەیامێك بنێرێت بۆ وڵاتانی دیكەی عەرەبی كە هەرێم ئەكتەرێكی گرنگە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها، میسر دەتوانێت وەك ناوبژیوانێك كاربكات لە نێوان هەرێم و بەغدا لە كاتی كێشە و گرژییەكان. 

 

لە ڕووی ئابوورییەوە؛ میسر بازاڕێكی گەورەی 100 ملیۆن كەسییە و دەروازەیەكە بۆ ئەفەریقا. بۆ هەرێمی كوردستان، ئەمە دەرفەتێكە بۆ هەناردەكردنی بەرهەمە كشتوكاڵییەكان، نەوت و غاز، و..هتد. هەروەها، شارەزایی میسر لە بوارەكانی پیشەسازی و تەكنەلۆژیا دەتوانێت هاوكار بێت لە گەشەپێدانی ئابووریی هەرێم.

 

لە ڕووی كلتوورییەوە؛ میسر ناوەندی كلتووری جیهانی عەرەبیە و دەسەڵاتێكی نەرمی گەورەی هەیە لە ڕێگەی سینەما، میوزیك، ئەدەبیات، و ئەلئەزهەر. بۆ هەرێمی كوردستان، پەیوەندی كلتووری لەگەڵ میسر دەتوانێت هاوكاری بكات لە پەرەپێدانی ناسنامەی كورد لە جیهانی عەرەبی و كەمكردنەوەی ڕوانگە نەرێنییەكان لەسەر كورد.

 

سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ میسر لە چوارچێوەیەكی جیۆپۆلەتیكی ئاڵۆزدا ڕوویدا. 
لە ناوەڕاستی ئەم ئاڵۆزییە ناوچەییەدا، هەرێمی كوردستان هەوڵ دەدات دۆخی سەقامگیری بپارێزێت و پەیوەندی باش لەگەڵ هەموو لایەكدا ڕابگرێت. سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ میسر بەشێكە لە ستراتیژی دیپلۆماسیی فراوان، بۆ دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ ئەكتەرە سەرەكییەكانی ناوچەكە.

 

چونكە میسر لە گەمە جیۆپۆلەتیكییەكانی ناوچەكەدا ڕۆڵێكی تایبەتی هەیە. هەروەها ناوەندی سەرەكیی جیهانی عەرەبییە، دانیشتووانی زیاتر لە 100 ملیۆن كەسە، و هێزێكی سەربازیی بەهێزی هەیە. هەروەها پەیوەندی باشی هەیە لەگەڵ ئەمریكا و ئەوروپا، بەڵام هەوڵ دەدات بەرژەوەندییەكانی خۆی بپارێزێت بە شێوەیەكی سەربەخۆ.

 

لە مەسەلەی سووریا، میسر پاڵپشتی لەوە دەكات كە سووریا وەك وڵاتێكی یەكگرتوو بمێنێتەوە، بە پاراستنی مافەكانی كورد. هەروەها میسر نیگەرانە لەسەر كاریگەریی توركیا و قەتەر لە سووریا. میسر و ئەم دوو وڵاتە ئامانجی جیاوازیان هەیە لە ناوچەكەدا. بۆیە میسر هەوڵ دەدات هاوبەشەكانی خۆی بدۆزێتەوە و پەیوەندی باش لەگەڵ هەموو لایەكان ڕابگرێت. ئەمەش دەرفەتێكی گەورەیە بۆ كوردستان تا لەبواری ئاسایش، وزە، ئابووری سوود لەم پەیوەندییە دیبلۆماسییە ببینێت.