بۆچی سۆمالی لاند؟

ئاڤا نیوز

 

هەرێمی سۆمالی لاند لە ئێستادا وەک خاڵێکی وەرچەرخانی ستراتیژی لەسەر نەخشەی سیاسی و ئابووریی جیهان سەیر دەکرێت، کە گرنگییەکەی تەنها لە سەقامگیرییە ناوخۆییەکەیەوە سەرچاوە ناگرێت، بەڵکو لەو توانا دەریایی و بازرگانییانەوە دێت کە دەتوانێت پێشکەشی جیهانی بکات. ئەم هەرێمە کە خاوەنی کەناراوێکی درێژە لەسەر کەنداوی عەدەن، بەندەری بەربەرە وەک دڵە لێدەرەکەی دەبینرێت؛ بەندەرێک کە بە هاوکاریی وەبەرهێنانە زەبەلاحەکانی ئیمارات گۆڕاوە بۆ یەکێک لە پێشکەوتووترین ناوەندە لۆجستییەکانی ناوچەکە. بۆ ئیسرائیل، سۆمالی لاند تەنها ناوچەیەکی جوگرافی نییە، بەڵکو دەروازەیەکی ئابووریی نوێیە بۆ گەیشتن بە بازاڕەکانی ئەفەریقا و وەبەرهێنان لە کەرتی تەکنەلۆژیا و وزەدا. ئەم نزیکبوونەوەیە لە کاتێکدایە کە سۆمالی لاند وەک ناوچەیەکی ئارام لەناو دەریایەک لە ئاڵۆزی دەردەکەوێت، ئەمەش وایکردووە ببێتە جێگەی بایەخی تەلئەبیب بۆ دروستکردنی هاوبەشییەکی ئابووریی درێژخایەن کە تێیدا بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل لە قۆچی ئەفەریقا پارێزراو بن.

 

لە ڕووی دیپلۆماسی و ستراتیژییەوە، سۆمالی لاند وەک کلیلێکی سەرەکی بۆ فراوانکردنی ڕێککەوتننامەکانی ئیبراهیمی سەیر دەکرێت، کە تێیدا ئیمارات و سعودیە وەک دوو جەمسەری سەرەکی ڕۆڵی کاریگەر دەگێڕن لە چەسپاندنی ئەم ڕێککەوتننامانە لە ناوچەکەدا. لە کاتێکدا حکومەتی فیدراڵیی سۆمالیا لە مقادیشۆ بەهۆی پابەندییە سیاسییەکانی و هەژموونی وڵاتانی نەیار، بە تەواوی ڕێگەی ئاساییبوونەوەی لەگەڵ ئیسرائیل بەستووە و نەهاتووەتە ناو ئەم بازنەیە، سۆمالی لاند وەک جێگرەوەیەکی زیرەک و پراگماتیک خۆی دەردەخات بۆ ئیسرائیل و هاوپەیمانە عەرەبەکانی، سۆمالی لاند دەبێتە پردێک بۆ ئەوەی ڕێککەوتننامەکانی ئیبراهیمی تەنها لە چوارچێوەی کەنداودا نەمێننەوە، بەڵکو بەرەو ئەفەریقا پەرە بستێنن. لێرەدا، لە کاتێکدا ئیمارات وەبەرهێنانی ڕاستەوخۆ دەکات، سعودیەش وەک هێزێکی گەورەی ناوچەکە پشتیوانی لە هەر سەقامگیرییەک دەکات کە ڕێگریی لە هەژموونی نەیارەکانیان بکات، ئەمەش وادەکات سۆمالی لاند ببێتە دەروازەیەکی نوێ بۆ فراوانکردنی ئەم هاوپەیمانییە ئابووری و سیاسییە بەبێ چاوەڕێکردنی ڕەزامەندیی مقادیشۆ.

 

گرنگترین و قووڵترین ڕەهەندی ئەم هاوپەیمانییە، پێدەچێت پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی بە پڕۆژەی مێژوویی کەناڵی بن گۆریۆنەوە هەبێت. ئیسرائیل بە جدی کار لەسەر دروستکردنی ئەم کەناڵە دەکات وەک ڕکابەرێکی کەناڵی سوێس، بۆ ئەوەی دەریای سوور بە دەریای ناوەڕاستەوە ببەستێتەوە. بەڵام سەرکەوتنی پڕۆژەی بن گۆریۆن تەنها بە لێدانی کەناڵەکە نییە، بەڵکو پێویستی بە دەستەبەرکردنی ئاسایشی دەروازەی باشووری دەریای سوور هەیە، واتە گەرووی باب المندب کە بەهۆی هەڕەشە بەردەوامەکانی حوسییەکان و نائارامی لە یەمەن، ئیسرائیل پێویستی بە هاوپەیمانێکی جێگیر هەیە لە دیوی ئەفەریقای گەرووەکە. سۆمالی لاند بەهۆی پێگە جوگرافییە دەگمەنەکەی، دەتوانێت باشترین خاڵ بێت بۆ چاودێریکردن و پاراستنی ئەو کەشتیانەی کە بەرەو کەناڵی بن گۆریۆن دەچن. لە ڕاستیدا، دانپێدانانی سۆمالی لاند لەلایەن ئیسرائیلەوە، لە ڕووی ئابوورییەوە بە واتای بیمەکردنی دواڕۆژی ئەم کەناڵە ستراتیژییەیە و ڕێگرییە لەوەی نەیارەکانی ئیسرائیل بتوانن گەمارۆی دەریایی بخەنە سەر پڕۆژە نوێیەکەی تەلئەبیب.

 

لە کۆتاییدا، هەڵبژاردنی سۆمالی لاند لەم کاتەدا وەڵامێکی زیرەکانەیە بۆ گۆڕانکارییەکانی بازاڕی وزە و ئاسایشی دەریایی جیهانی. ئیسرائیل باش لەوە تێگەیشتووە کە بۆ ئەوەی ببێتە ناوەندێکی ئابووریی گەورە، دەبێت میسر بەگشتی و بە تایبەتی کەناڵی سوێس لاوازبێت . سۆمالی لاند وەک پارچە ونبووەکەی ئەم ستراتیژییەتە دەبینرێت، کە هەم شەرعییەت و قووڵایی بە ڕێککەوتننامەکانی ئیبراهیمی دەدات و هەم دەبێتە قەڵایەکی ئەمنی بۆ پاراستنی خەونی کەناڵی بن گۆریۆن. ئەم هاوپەیمانییە نوێیە کە ئیمارات و سعودیەش تێیدا خاوەن بەرژەوەندیی ئابووری و ئەمنین، سۆمالی لاند لە پەراوێزی نێودەوڵەتی ڕزگار دەکات و ئیسرائیلیش دەکاتە یاریزانێکی سەرەکی لە کەناراوەکانی ئەفەریقا، کە ئەمەش لوتکەی یەکگرتنی بەرژەوەندییە باڵاکانە لەپێناو کۆنترۆڵکردنی ڕێڕەوە بازرگانییەکانی جیهان.