ڕاپۆرتێکی ئەمریکی: سەرۆکوەزیرانی داهاتووی عێراق ڕووبەڕووی چوار ئاڵانگاری نوێ دەبێتەوە

ئاڤا نیوز

ڕاپۆرتێکی ئەمریکی ئاشکرای دەکات کە سەرۆکوەزیرانی داهاتووی عێراق ڕووبەڕووی پەرلەمانێکی پەرتبوو، هەژموونی گرووپە چەکدارەکان و قەیرانی ئابووری دەبێتەوە، ئەمەش لە کاتێکدایە لایەنە سیاسییەکان بە دوای پێکهێنانی هاوپەیمانێتی نوێدا دەگەڕێن و محەممەد شیاع سوودانیش لەناو گوشارە ناوخۆیی و دەرەکییەکاندا دەستەوەستان ماوە.

وێنە گەورەکە: سەرەڕای دیاریکردنی ڕۆژی 29ـی کانوونی یەکەم وەک یەکەم دانیشتنی خولی نوێی پەرلەمانی عێراق، تاوەکو ئێستا شیعە، سوننە و کورد نەگەیشتوونەتە ڕێککەوتن لەسەر دیاریکردنی کاندیدێک بۆ پۆستەکانی سەرۆکوەزیران، سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆککۆمار. ئەم دۆخە سیاسییە ئاڵۆزە و ئاڵنگارییە ئابووری و ئەمنییەکان، ئاسۆیەکی ناڕوونیان بۆ حکومەتی داهاتوو دروست کردووە.

بڵاوکراوەی فەرمی: بەپێی ڕاپۆرتێکی ئاژانسی "ئەسۆشێتد پرێس"، هەڵبژاردنەکان نەیانتوانیوە کوتلەیەکی خاوەن زۆرینەی ڕەها دروست بکەن، ئەمەش دەرگای بۆ وتووێژێکی درێژخایەن کردووەتەوە. ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە حکومەتی داهاتوو، سەرەڕای سەقامگیریی ئەمنی لە ساڵانی ڕابردوودا، چوار کێشە یان ئاڵنگاری سەرەکی بۆ دەمێنێتەوە: "پەرلەمانێکی پەرتبوو، زیادبوونی هەژموونی سیاسی گرووپە چەکدارەکان، ئابوورییەکی لەرزۆک، گوشارە نێودەوڵەتی و هەرێمییە دژبەیەکەکان، لەنێویشیاندا چارەنووسی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران."

ئاسۆیەکی ناڕوون

محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی ئێستا، لە ماوەی دەسەڵاتیدا خۆی وەک کەسێکی "واقیعبین" نیشان داوە کە زیاتر جەختی لەسەر باشکردنی خزمەتگوزارییە گشتییەکان کردووەتەوە و توانیویەتی عێراق لە ململانێ هەرێمییەکان بەدوور بگرێت. هەرچەندە حیزبەکەی ئەو بەشێکە لە "چوارچێوەی هەماهەنگی" (کە گەورەترین کوتلەی شیعەکانە)، بەڵام چاودێران بە دووری دەزانن چوارچێوەی هەماهەنگی جارێکی دیکە پشتگیری لە کاندیدکردنەوەی بکات.

لێدوانی فەرمی: سەجاد جیاد، لێکۆڵەری سیاسی، دەڵێت: "دەبێت سەرۆکوەزیرانی داهاتوو کەسێک بێت کە چوارچێوەی هەماهەنگی هەست بکات دەتوانێت کۆنترۆڵی بکات و خاوەنی خەونی سیاسی گەورەی خۆی نەبێت."

سوودانی لەناو تەنگژەدا

لە هەڵبژاردندا، لیستە شیعەکان 187 کورسی، سوننەکان 77 کورسی و کورد 56 کورسی بەدەستهێناوە. هاوپەیمانی ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدان بە سەرۆکایەتی سوودانی 46 کورسی بردووەتەوە، کە ئەنجامێکی باشە، بەڵام بەبێ پشتگیری هاوپەیمانییە گەورەکان ناتوانێت حکومەت پێکبهێنێت. ئەمەش سوودانی ناچار دەکات بۆ پاراستنی داهاتووی سیاسی خۆی، لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگیدا ڕێکبکەوێت. نموونەی ئەم گوشارانەش ئەو کاتە دەرکەوت کە حکومەتی سوودانی بڕیاری "تیرۆریست" بوونی بۆ حیزبوڵڵای لوبنان و حووسییەکانی یەمەن دەرکرد، بەڵام هەر زوو لە ژێر گوشاری گرووپە چەکدارەکاندا پاشەکشەی لێ کرد و وتی بڕیارەکە "هەڵە" بووە.

هێزە سیاسییەکانی دیکە

نەبوونی ڕەوتی سەدر لە گۆڕەپانەکەدا، وایکردووە ئەو گرووپانەی باڵی چەکدارییان هەیە زیاتر لە 100 کورسی پەرلەمان کۆبکەنەوە. لەلایەکی دیکەشەوە، سوننەکان هەوڵ دەدەن لەژێر ناوی "ئەنجوومەنی سیاسیی نیشتمانی" ڕیزەکانیان ڕێکبخەنەوە. کوردیش هێشتا یەکلا نەبووەتەوە، بەتایبەت لەسەر پۆستی سەرۆککۆمار. بەپێی نەریتە سیاسییەکەش؛ سەرۆککۆمار بۆ کورد، سەرۆکوەزیران بۆ شیعە و سەرۆکی پەرلەمان بۆ سوننەیە.

دەستوەردانی واشنتن و کێشە ئابوورییەکان

حکومەتی داهاتوو ڕووبەڕووی قەرزێکی گشتی دەبێتەوە کە بڕەکەی زیاتر لە 90 تریلیۆن دینارە (نزیکەی 69 ملیار دۆلار). جگە لەوەی ئابووری وڵات 90%ـی پشت بە نەوت دەبەستێت و گەندەڵییش بە شێوەیەکی قووڵ ڕەگی داکوتاوە. هەستیارترین بابەت، داهاتووی "حەشدی شەعبی"یە. ئەمریکا گوشار دەکات بۆ داماڵینی چەکی دەستی ئەو گرووپانەی نزیکن لە ئێران.

لە بەرامبەردا، گرووپە چەکدارەکانی وەک "کەتائیبی حیزبوڵڵا" ڕایانگەیاندووە کە بەهیچ شێوەیەک چەک دانانێن تاوەکو هەموو هێزە بیانییەکان (ئەمریکا، ناتۆ و تورکیا) لە عێراق نەچنە دەرەوە.