دۆسیەی چەک لە عێراق دەبێتە پرسیاری گەورەی سەروەریی یاسا

ئاڤا نیوز

چاودێران پێیانوایە هەوڵەکانی هەندێک لایەنی سیاسی و چەکدار لە عێراق بۆ سنووردارکردنی چەک بە دەستی دەوڵەت، گونجانێکە لەگەڵ بڕیاری ئەمریکا، بەتایبەت دوای ئەوەی ئاراستە نێودەوڵەتییەکان بوونەتە بارگرانی لەسەر سیستەمی سیاسیی عێراق. لەم نێوەندەدا، ئەنجوومەنی باڵای دادوەری سوپاسی گرووپە چەکدارەکان دەکات بۆ وەڵامدانەوەیان بە داماڵینی چەک، ئەمەش مشتومڕێکی گەورەی ناوخۆیی و ڕەخنەی نێودەوڵەتیی لێکەوتووەتەوە.

وێنە گەورەکە: عێراق لە قۆناغێکی هەستیاردایە کە تێیدا هەوڵدەدرێت چەک بەدەستی دەوڵەتەوە سنووردار بکرێت. ئەم پرسە نەک تەنیا لەلایەن چاودێرانی ناوخۆییەوە، بەڵکو لەلایەن وڵاتانی دەرەکیشەوە چاودێری دەکرێت، بەتایبەت ئەمریکا. مشتومڕێکی گەورە لەسەر ڕۆڵی دادگا و گرووپە چەکدارەکان دروست بووە، کە ئاسۆی پێکهێنانی حکومەت و سەقامگیریی سیاسیی وڵاتی خستووەتە ژێر پرسیارەوە.

بەدواداچوونی ئاڤا: بەگوێرەی بەدواداچوونێکی ئاڤا میدیا، شرۆڤەکارانی کاروباری سەربازی و ستراتیژی، سیستەمی سیاسیی عێراق بە "بەڕێوەبراو بەرەو فاکتەری نێودەوڵەتی نوێ و بڕیارەکانی" دەزانن. ئەوان پێیانوایە بڕیارە نێودەوڵەتییەکان بوونەتە بارگرانی لەسەر سیستمەکە، بۆیە ئێستا هەمووان لەگەڵ بڕیارەکانی ئەمریکا دەربارەی داماڵینی چەکدا هاودەنگن. هەندێک لە سەرکردەکانی گرووپە چەکدارەکان ئامادەیی خۆیان نیشانداوە بۆ وازهێنان لە چەک بەمەبەستی بەشداریکردن لە پرۆسەی سیاسیی داهاتوودا، کە وەک "سواربوونی کەشتیی نوح"ـە بۆ ڕزگاربوون لە سزاکانی ئەمریکا.

ڕۆڵی دادگا لە قەیرانەکەدا
فایەق زێدان، سەرۆکی ئەنجوومەنی باڵای دادوەریی عێراق، ڕاگەیێنراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا سوپاسی سەرکردەکانی گرووپە چەکدارەکانی کرد بۆ وەڵامدانەوەیان بە داماڵینی چەک. ئەمەش مشتومڕێکی گەورەی ناوخۆیی لێکەوتەوە، چونکە بەپێی ڕەخنەگران، ئەرکی سروشتیی دادگا بریتییە لە جێبەجێکردنی دادپەروەری، نەک سوپاسکردنی پێشێلکارانی یاسا.

دادگا لە ڕوونکردنەوەیەکدا ئاماژەی بەوەدا کە سوپاسەکەی زێدان پابەندبوونی هەموو لایەنەکان بە سەروەریی یاسا و سنووردارکردنی چەک بە دەستی دەوڵەت دووپات دەکاتەوە. ڕوونکردنەوەکە جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە دەستووری عێراق لە ماددەی 5ـدا باس لە سەروەریی یاسا دەکات و لە ماددەی 9ـشدا قەدەغەی پێکهێنانی میلیشیای چەکدار لە دەرەوەی چوارچێوەی دەوڵەت دەکات.

کاردانەوە نێودەوڵەتییەکان و هەڵوێستی گرووپە چەکدارەکان
جۆ وێڵسن، کۆنگرێسمانی ئەمریکا، ڕەخنەی تووندی لە فایەق زێدان گرت بەهۆی سوپاسکردنی گرووپە چەکدارەکان. ڕایگەیاند کە ئەم قسەیە ڕەنگدانەوەی هەڵسوکەوتی دامەزراوەیەکی دەوڵەتی یان بێلایەنیی دادگا نییە، بەڵکو بوونی پەیوەندییەکی بەردەوام لەنێوان سەرکردایەتی دادگا و گرووپە چەکدارەکان نیشان دەدات.

گرووپە چەکدارەکان بەردەوامن لە وەڵامدانەوەیان بۆ داواکارییەکانی سنووردارکردنی چەک بە دەستی دەوڵەت. ئەمینداری گشتی "عەسائیب ئەهلی حەق"، "کەتائیبی ئیمام عەلی" و "ئەنساروڵڵای ئەوفیا" هەڵوێستی فەرمییان ڕاگەیاندووە. لە بەرامبەردا، هەندێک گرووپی چەکدار ڕایانگەیاندووە کە بە هیچ شێوەیەک چەک دانانێن تاوەکو هەموو هێزە بیانییەکان (ئەمریکا، ناتۆ و تورکیا) لە عێراق نەچنە دەرەوە.