عێراق لەبەردەم هەڕەشەی سزای ئەمریکی و لێکۆڵینەوەی پەرلەمانیدایە

ئاڤا نیوز

دۆسیەی "ئۆمێد" بووەتە یەکێک لە گەرمترین بابەتەکانی گۆڕەپانی سیاسی و ئابووریی عێراق، دوای ئەوەی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا سزای بەسەر کەسێکدا سەپاند کە تۆمەتبارە بە تێکەڵکردنی نەوتی عێراق و ئێران و فرۆشتنی لە بازاڕەکانی جیهاندا. ئەم پرسە لێکۆڵینەوەی پەرلەمانی لێکەوتووەتەوە و نیگەرانیی قووڵی دروستکردووە لە ئەگەری سەپاندنی سزای ئابووری بەسەر عێراقدا، لە کاتێکدا وەزارەتی نەوت هەر پەیوەندییەکی بەو کەسایەتییەوە ڕەتدەکاتەوە.

وێنە گەورەکە: سەرەتای قەیرانەکە دەگەڕێتەوە بۆ 3ی تەممووزی 2025، کاتێک نووسینگەی کۆنترۆڵکردنی سەروەت و سامانی بیانی(OFAC)ی سەر بە وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا، ناوی سالم ئەحمەد سەعید، ناسراو بە "ئومێد"، خستە لیستی ڕەشەوە. تۆمەتە سەرەکییەکە بەڕێوەبردنی تۆڕێکە بۆ بەقاچاخبردنی نەوتی ئێران لە ڕێگەی تێکەڵکردنی لەگەڵ نەوتی عێراق و فرۆشتنی بە بەڵگەنامەی ساختەوە، کە بەهای مامەڵەکان بە ملیارەها دۆلار دەخەمڵێنرێت. سزاکان سڕکردنی سەرجەم سەروەت و سامانەکانی و قەدەغەکردنی هەر مامەڵەیەکی دارایی لەگەڵیدا لەخۆدەگرێت.

کاردانەوەی پەرلەمانی عێراق

لەوەڵامی ئەم پێشهاتەدا، جوڵە لەناو پەرلەمانی عێراق دەستیپێکرد:

• لیژنەی دەستپاکی: لە 5ـی تەممووزەوە دەستی بە لێکۆڵینەوەیەکی ورد کردووە لە گرێبەستەکانی کۆمپانیای “VS Oil Terminal” کە خاوەندارێتییەکەی دەگەڕێتەوە بۆ "ئۆمێد". لێکۆڵینەوەکان گرنگی دەدەن بە گرێبەستەکانی بەکرێگرتنی کۆگای زەمینی و سەرئاو، گرێبەست لەگەڵ کۆمپانیای گواستنەوەی نەوتی عێراق و گومانەکانی تێوەگلانی بەرپرسانی فەرمی، بەتایبەت لە کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ). بڕیارە لیژنەکە لە هەفتەی داهاتوودا دۆسیە و بەڵگەی ورد بە ناو و بڕی پارەوە ئاشکرا بکات.

• لیژنەی نەوت و غاز: ڕۆژی دووشەممە، لیژنەکە میوانداریی وەزیری نەوت و بەرپرسانی باڵای وەزارەتەکەی کرد بۆ گفتوگۆکردن لەسەر چەند "دۆسیەیەکی مەترسیدار"، لەوانە دەنگۆی "داڕمانی پێکهاتەیی" لەناو وەزارەت و بوونی هەژموونی کەسایەتیی دەرەکی وەک "ئۆمێد".

نکۆڵیی فەرمی بەرامبەر بەڵگەکان

لەکاتی لێکۆڵینەوەکاندا، وەزارەتی نەوت و کۆمپانیای سۆمۆ بە توندی ئەو تۆمەتانە ڕەتدەکەنەوە. بەهادین نووری، ئەندامی لیژنەی نەوت و غاز، ڕایگەیاند کە وەزیری نەوت و بەڕێوەبەری سۆمۆ بە لیژنەکەیان وتووە "هیچ ئاماژەیەک نییە بۆ تێکەڵکردنی نەوتی عێراق و ئێران و هەموو ئەو دەنگۆیانە دوورن لە ڕاستییەوە." هەروەها وەزارەتەکە جەختی کردووەتەوە کە هیچ گرێبەستێکی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆی لەگەڵ کەسێک بەناوی "ئومێد" نییە.

لە بەرامبەردا، سەرچاوەیەک لە لیژنەی نەوت و غاز ئاشکرایکردووە کە بەرپرسانی ئیدارەی ئەمریکا پێشتر حکومەتی عێراقیان لەو چالاکییە گوماناوییانە ئاگادارکردووەتەوە. هەروەها ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە پڕۆسەی قاچاخچێتییەکە بە شێوەیەکی سەرەکی لەڕێگەی کێڵگە وشکانییەکانەوە (وەک کێڵگەی گەیارە) ئەنجام دەدرێت، بە سودوەرگرتن لە لاوازیی چاودێریی گومرگی و بە پارێزگاریی ئەمنی و مۆڵەتی ئیداری بۆ بە یاساییکردنی گواستنەوەکە.

لێکەوتە ئابوورییەکان و هۆشداریی شارەزایان

شارەزایانی ئابووری هۆشداری دەدەن کە بەردەوامیی ئەم تۆڕانە چەندین مەترسیی گەورە بۆ عێراق دروست دەکەن:

• هەڕەشە لەسەر ناوبانگی عێراق: ناوبانگی عێراق وەک سەرچاوەیەکی متمانەپێکراوی وزە دەخاتە مەترسییەوە.

• سزای ئابووریی لاوەکی: عەلی شەداد، وتەبێژی لیژنەی نەوت، هۆشداریدا لە ئەگەری سەپاندنی سزای ئەمریکی بەسەر خودی وەزارەتی نەوتدا کە دەبێتە هۆی "ئیفلیجبوونی ئابووری و داڕمانی داهاتەکان"، بەتایبەت کە بودجەی عێراق نزیکە بە تەواوی پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێت.

• خاوی لە وەڵامدانەوەدا: چاودێران ئاماژە بەوە دەکەن کە هەندێک لایەنی فەرمی لەبری ڕووبەڕووبوونەوەی خێرا، هەڵوێستی "چاوەڕوانی و هێورکردنەوە"یان هەڵبژاردووە، ئەمەش لێکۆڵینەوەکان دوادەخات.

هەنگاوە پێشنیازکراوەکان بۆ چارەسەر

بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم قەیرانە، شارەزایان چەند هەنگاوێکی کرداری پێشنیاز دەکەن:

1. ناچارکردنی لایەنە پەیوەندیدارەکان: (وەزارەتی نەوت، کۆمپانیاکانی گواستنەوەی نەوت، گومرگ) بە پێشکەشکردنی هەموو دۆسیەکان بە لیژنەی دەستپاکی و سزادانی هەرکەسێک کەمتەرخەمی بکات.

2. تونترکردنی چاودێری: دانانی کامێرای چاودێری و سیستەمی بەدواداچوونی ئەلیکترۆنی (GPS) بۆ بارهەڵگرەکان و چاودێریکردنی کێڵگە نەوتییەکان و بەندەرەکان.

3. هاوکاریی نێودەوڵەتی: کارکردن لەگەڵ دەزگا نێودەوڵەتییەکانی وەک (OFAC) بۆ بەدواداچوونی کەشتی و مامەڵە گوماناوییەکان.

4. یاسادانان: دەرکردنی یاسایەک کە ڕێگری بکات لە گرێبەستکردن لەگەڵ هەر کەس و لایەنێک کە سزای نێودەوڵەتیی لەسەرە.