ترەمپ بە گومرگ عێراق سزا دەدات تاوەکو بەغدا پەیوەندییەکانی لەگەڵ تەلئەبیب ئاسایی بکاتەوە

ئاڤا نیوز

بەپێی ڕاپۆرتێکی شیکاری کە لە ماڵپەڕی "ڕیڵ کلییەر وۆرڵد"ی ئەمریکی بڵاو کراوەتەوە، بڕیاری دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا بۆ سەپاندنی پێناسی گومرگی بە ڕێژەی 35% بەسەر عێراقدا هیچ بنەمایەکی ئابووری نییە، بەڵکو هەنگاوێکی سیاسیی مەترسیدارە کە ئامانج لێی گۆشەگیرکردنی حکومەتەکەی محەممەد شیاع سوودانی و ناچارکردنی عێراقە بە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل و کەم کردنەوەی هەژموونی ئێرانە لە وڵاتەکەدا.

 

وێنە گەورەکە: لە مانگی تەموزی 2025، دۆناڵد ترەمپ هەڕەشەی سەپاندنی پێناسی گومرگی بەسەر 14 وڵاتدا کرد، و دواتر عێراقیشی خستە ناو لیستەکەوە. لە کۆتاییدا، کۆشکی سپی پێناسی گومرگی بە ڕێژەی 35%ـی بەسەر هاوردەکانی عێراقدا سەپاند.

 

بڵاوکراوەی فەرمی: ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە لە ڕووی ئابوورییەوە ئەم بڕیارە لۆژیکی نییە، چونکە قەبارەی بازرگانیی نێوان هەردوو وڵات سنووردارە؛ لە ساڵی 2024دا، ئەمریکا کورتهێنانێکی بازرگانی بە بڕی 5.9 ملیار دۆلاری لەگەڵ عێراقدا هەبووە، کە زۆربەی بەهۆی کڕینی نەوتەوە بووە. لەبەرامبەردا، عێراق پێویستی بە هاوردەکردنی کەلوپەلی پیشەسازی و پزیشکیی ئەمریکی هەیە بۆ بوژاندنەوەی ژێرخانی وڵاتەکەی.

 

هۆکارە زانراوەکان: ڕاپۆرتەکە جەخت لەوە دەکاتەوە کە پاڵنەرەکان لەپشت ئەم بڕیارەوە بە تەواوی سیاسین. ئامانجە سەرەکییەکان بریتین لە:

1. ناچارکردنی عێراق بۆ چوونە ناو ڕێککەوتننامەکانی ئەبراهام و ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئیسرائیل، سەرەڕای ئەوەی پەرلەمانی عێراق لە ساڵی 2022ـدا یاسایەکی دژی ئەم کارە دەرکردووە.

2. لێدان لەو دامەزراوانەی کە ئەمریکا بە نزیک لە ئێران دایاندەنێت، وەک حەشدی شەعبی و هەندێک لایەنی سیاسی لەناو حکومەتدا.

3. سنووردارکردنی پەیوەندییە ئابوورییەکانی عێراق لەگەڵ چین کە بە گەورەترین هاوبەشی بازرگانیی عێراق دادەنرێت.

4. بڕیارەکە وەک هەوڵێک بۆ لاوازکردنی هاوپەیمانییەکەی سوودانی لێکدەدرێتەوە، بەتایبەت کە هەڵبژاردن لە مانگی تشرینی دووەمدا بەڕێوەدەچێت.

 

کاریگەریی و لێکەوتەکان: سەپاندنی ئەم پێناسە گومرگییە زیانێکی گەورە بە ئابووریی عێراق دەگەیەنێت و هەوڵەکانی سوودانی بۆ بونیادنانی پەیوەندییەکی فراوانتر لەگەڵ ئەمریکا (جگە لە بواری ئەمنی) تێکدەدات. سوودانی، کە لە نیسانی 2024 لەگەڵ جۆ بایدن کۆبووەوە، خوازیاری وەبەرهێنانی ئابووری و گەشەپێدانی کەرتی تایبەت بوو، بەڵام ئەم هەنگاوەی ترەمپ پەیامێکی پێچەوانە دەنێرێت.

 

مەترسییەکان: ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە ئەم سیاسەتە مەترسیی گەورەی لێدەکەوێتەوە، لەوانە:

• ئەم جۆرە مامەڵەیە دەبێتە هۆی بێزارکردنی ئەو لایەنە میانڕەوانەی کە خوازیاری پەیوەندیی باشترن لەگەڵ ئەمریکا.
• هێزە دژە-ئەمریکییەکان ئەم هەنگاوە وەک بەڵگەیەک بۆ "دوژمنکاریی ئەمریکا" بەکاردەهێنن و پێگەیان بەهێزتر دەکەن.
• وێنەی ئەمریکا وەک هاوبەشێکی جێی متمانە و درێژخایەن لە عێراقدا زیانی گەورەی بەردەکەوێت.

 

هۆشدارییەکان: نووسەری ڕاپۆرتەکە هۆشداری دەدات کە لەبری سەپاندنی سزا، ئێستا کاتی دیپلۆماسییەتێکی جیاوازە کە لەسەر بنەمای ڕێزی دوولایەنە و ئامانجی هاوبەش بونیاد نرابێت. نەبوونی باڵیۆزێکی هەمیشەیی ئەمریکی لە بەغدا لە کانوونی یەکەمی 2024ـەوە، وەک نیشانەیەکی خراپ و پشتگوێخستنی پەیوەندییەکان لێکدەداتەوە.

 

لەهەمان کاتدا: ڕاپۆرتەکە جەخت دەکاتەوە کە مانگەکانی داهاتوو تاقیکردنەوەیەکی گرنگە نەک تەنیا بۆ عێراق، بەڵکو بۆ خودی ئەمریکاش، بۆ ئەوەی بیسەلمێنێت کە ئایا دەتوانێت بە نموونە سەرکردایەتی بکات یان تەنیا پشت بە هێزی گوشار دەبەستێت.