بە هەڵە خواردنی قارچک کوشندەیە جگەر و گورچیلەکان لەکار دەخات

ئاڤا نیوز

دکتۆرێکی کورد هۆشداریی دەدات لە خواردنی قارچک و دەڵێت، قارچک تەنیا سوودبەخش بەڵکو زیانیشی بۆ تەندروستی مرۆڤ هەیە.

 

چیرۆکی سەرەکی: لە هەرێمی کوردستان، ساڵانە لەکۆتایی وەرزی پایز و سەرەتای زستان لەگەڵ هەورە تریشقە و دوای  بەفر و باران بارین، چەندین جۆر قارچک لە هەندێک ناوچەش پێی دەڵێن کوارگ سەر دەردەهێنن، هاوڵاتیان بەمەبەستی خواردن لە دەشت و بناری چیاکان کۆیان دەکەنەوە، سەرچاوە پزیشکییەکان دەریان خستووە قارچک چەندین سوود و زیانی بۆ تەندروستی مرۆڤ هەیە.

لێدوانی فەرمی: د. هەرێز یاسین تەیفور، پسپۆری خۆراكزانی و پارێزی بە ئاڤای گوت، قارچک (Mushroom) بە "خۆراکی سەرسوڕهێنەر" ناسراوە، کەم کالۆرییە و دەوڵەمەندە بە ڤیتامین D، قارچک سەر بە شانشینی "کەڕوو"ـەکانە (Fungi) و ڕووەک نییە، بەڵام لە ڕووی خۆراکییەوە وەک سەوزە مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت، بەهێزکردنی کۆئەندامی بەرگری، سەرچاوەی دژە ئۆکسێنەر (Antioxidants) دەوڵەمەندە بە "سیلینیۆم" (Selenium) و "ئێرگۆتیۆنین" (Ergothioneine)، کە خانەکانی لەش دەپارێزن لە پیربوون و تێکچوون، دەشڵێت، لە قارچکە ژەهراوییەکان دوربکەونەوە، ئەو قارچکانە بکڕن وشکن، توندن و پەڵەی ڕەشیان پێوە نییە.

 

سوودەکانی خواردنی قارچک: بەهێزکردنی کۆئەندامی بەرگری، سەرچاوەی دژە ئۆکسێنەر (Antioxidants) دەوڵەمەندە بە "سیلینیۆم" (Selenium) و "ئێرگۆتیۆنین" (Ergothioneine)، کە خانەکانی لەش دەپارێزن لە پیربوون و تێکچوون، هەروەها ئەگەری تووشبوون بە هەندێک جۆری شێرپەنجە کەم دەکەنەوە، بەهۆی بوونی پۆتاسیۆم و نەبوونی کۆلیسترۆڵ و چەوری تێیدا، یارمەتی دابەزاندنی پەستانی خوێن دەدات و خوێنبەرەکان دەپارێزێت، سەرچاوە بۆ ڤیتامین D کۆنتڕۆڵکردنی کێش دەکات.

 

زیانە سەرەکییەکان: گەورەترین مەترسی قارچک لە جۆرە کێوییەکانە، خواردنی قارچکێکی هەڵە دەبێتە هۆی لەکارکەوتنی جگەر، گورچیلە و تەنانەت مردن، قارچک ماددەیەکی لە دیواری خانەکانیدا هەیە پێی دەوترێت (Chitin) کە هەرسکردنی بۆ گەدە کەمێک قورسە. بۆیە باشترە بکوڵێنرێت یان برژێنرێت نەک بە خاوی بخورێت، هەستیاری (Hassasiyet) هەندێک کەس هەستیارییان بە قارچک هەیە، لەوانەیە ببێتە هۆی خورانی پێست یان هەڵاوسان.
بۆ نەخۆشانی دەردەشا (Gout) قارچک ماددەی "پیورین"ی تێدایە، ئەگەر کەسێک نەخۆشی دەردەشای هەبێت، باشترە کەمتر بیخوات.

 

زانیاریی زیاتر: قارچک لە جیهاندا دەیان جۆری هەیە، بەڵام بەگشتی دەکرێن بە سێ کۆمەڵەی سەرەکییەوە، قارچکە خواردنییەکان (Edible Mushrooms)، قارچکە پزیشکییەکان (Medicinal Mushrooms)، قارچکە ژەهراوییەکان (Poisonous Mushrooms) لە هەرێمی کوردستان لە هەرسێ پۆلێنەکەدا جۆرەکانی قارچک هەن.

 

ئەمەش بزانە: قارچکە خواردنییەکان (Edible Mushrooms) ئەمانە ئەو جۆرانەن کە لە بازاڕەکاندا دەست دەکەون و سەلامەتن بۆ خواردن، قارچکی دوگمەیی (Button Mushroom) باوترین جۆرە، ڕەنگی سپییە و تامێکی سوکی هەیە. لە زەڵاتە و شۆربادا بەکاردێت، پۆرتۆبێلۆ (Portobello) قەبارەی گەورەیە و گۆشتنە، زۆرجار وەک جێگرەوەی گۆشت لە هەمبەرگردا بەکاردێت، شیتاکی (Shiitake) زیاتر لە خواردنی ئاسیا (چین و ژاپۆن) باوە، تامێکی دووکەڵاوی و بەهێزی هەیە و سوودی پزیشکیشی هەیە، قارچکی سەدەفی (Oyster Mushroom) شێوەی وەک سەدەف وایە، تامێکی ناسک و شیرینی هەیە.